Ka Thong bakhadduh jong u briew
By Bro. Lynder Yuhlung
1. Ki riewstad jong kiei kiei kiba kynja doh ne kynja met la ki dei ki saiantis ne ki philosopher ki long kiba matlah katta katta da ki pui pui jong ki kynja met ba kim lah ban iohi ia ka mynsiem hapoh ka met, lymne ia ka pyrthei mynsiem kaba don ha lyndet jong kane ka pyrthei ba lah ban iohi, namar ba ki pyrkhat ne mutdur ba kata kaba kynja met bad ba kynja mynsiem kaba la pynlong ia u briew ki kut noh ha ka jingiap. Ki saiantis kiba wad ia ki jingshisha ki la shu kut noh tang ha ki pud jong ki. Ki lah, katto katne ban iathuh ia ka “Kumno” hynrei kim don ia ka jubap ia ki “Balei” jong kiei kiei. Ki lah ban ong kumno 2 bad 2 long 4 hynrei kim don ka jubap ia ka balei ki long 4. Ki don ruh ki jingsngewthuh ha kaba ki pynlong palat ia ki 4 (saw), kum ka nuksa, 2 bad 2 ki symbai jong u kew ki long 4, hynrei da kaba bet ia kine ki 4 tylli ki symbai ki pynlong da ki spah bad da ki hajar ki symbai lah ban pynmih. Kynthup hapoh jong ki 4 tylli ki symbai don u kynja met baim (germ) balah ban pynmih da ki hajar ki symbai. Ia kane ia jingshisha la buhrieh noh na ki saiantis ne ki philosopher kiba pyndap ia ka jingmut jong kid a ki formula jingkhein. Hangta ba don u kynja met baim (germ), u jingthung ruh u rieh hapoh bad un sa mih paw ynda la dei ka por ba la buh tikna ha ka jingling ba iadei bad ka jingsan jong u. kumta ngi lah ban ong ba ha ki 4 tylli ki symbai ki don ruh ki hajar ki symbai bad ngi lah ban pynkut ba 2 bad 2 ki long palat ia ka 4, hynrei kim lah ban ai ia ka jubap balei la pynmih ia ki; lymne kim lah ban iathuh kaei ka jingim ka long, lymne nangno ka wan, bad namar ba kim lah ban ai ia ka jubap kaba pynhun ia ki jingkylli, namarkata, ka jingkam jong ki ba ka jingim bakynja mynsiem kam don ryngkat bad ka jingim bakynja met ka long ka bym don jingmut bad kam long eiei.
2. Kito kiba pdiang ia ka jinghikai u Darwin (Darwinism) lane ka jingpynlong da kaba shu kylla suki suki (Evolution), ki ai ha ngi ia ka jinghikai Theory kaba khor bad bym don jingisynei, bad pyrshah ia baroh ka long briew man briew. Ki bat ban iarap ia kiba pang, kiba tlot ne ki bym biang, hynrei ka tang shu pynlong pynban ia ki ban nang roi. ; bad kane ka mut ka jingmong ha ka imlang sahlang; kumta ka la khambha ba kin jah noh na ka pyrthei. Kumba u saiantis shisien u la ong, “ka jingsbun jong ngi bunsien ka lam pynban sha ka jingnangroi ki jingpang kiba ngi pyrshang ban pynkoit” . Lada ngi pdiang ia kane ka jingtihnia, ka long kaba tikna ba ngin sa iap lang lut baroh, namar ba baroh ki jingpang, ki jingshitom, ki jingjot bad ki jingtlot ba la pynlong da ka pop, bad ha ka pyrthei ym don mano mano uba khlem pop, namarkata ym don mano mano uba dei hok ban im. Ym don jingartatien lada kiba kum kita ki briew ki la lah ban pyntreikam ia ki jinghikai theory jong ki, baroh ka jingshai bad ka jaidbynriew kan sa duh noh bad ka pyrthei kan long kaba suda.
Hynrei ka dei ka lashai kaba bha jong ngi ba ngin shong ha ka Hima jong U Badonbor baroh. U Blei uba hok bad ba isynei ha kaba ym don mano mano ba pynmynsaw ia ngi lada ngim pynjot ia lade da kaba leh pop. Lada ka long ka mon U Blei ba yn ym don ka jingpynkhiah/pynkoit, te un ym da la thaw ia ki dawai bad ki kynbat ruh ryngkat ki jinglong tynrai ba pynkoit. Kane ka pynshisha ba ki briew ki lah ban ioh jingkoit jingkhiah da ki lad jong U Blei.
Ka long kaba lyngngoh ba ki briew ki ainam Superman ia u briew uba kwah ia ka jingisynei, ka jingieit bad ka jingsngewlem. U dang long hi uba poh bad ubym long ei ei. Uta uba ki khot superman u nongjop pyrthei, u long u mraw jong ka jingkwahbrai ka doh bad ka lade jong u. Tang uta u briew uba tip ia la u Nongthaw u long uba dei hok ba yn khot superman ia u, uba im na ka bynta ka Burom jong U Blei bad na ka bynta ki jingthaw jongU. Ha kawei pat ha liang, lada u briew, um lah ban leh ia kine kiei kiei, la u long uba stad ba nang katno katno ruh, um long kham palat ban ia u mrad ba la shah hikai.
3. U briew u long kum u jingthung hemlock ba long bih, uba lada u mih ha ka khyndew kaba tyrkhong u long u bym don jingma hynrei lada u don ha ka jaka basngem ne lang um u kylla long bih. Kumta u briew ha ka jinglong kaba sniew, u kylla long uba sniew bad ba don jingma hynrei u kylla long uba khuid bad babha ha ka jingdon ryngkat jong U Blei bad ha ka jingiasyllok bad U. Kumta U Blei u ai ha u ia ka kyrteng kaba iadei janai bad ka jinglong bad ka jingim jong u, naba tang U Blei uba la thaw ia ki bad uba tip lut ia ki, u lah ban ai ia ka kyrteng baiadei ia kiei kiei. U Blei um lah ban pynpaw lut ia la ka Kyrteng, lait noh mynba u Moses u la kylli ia ka Kyrteng jong u, ba u ong “ NGA LONG BA NGA LONG” (“I AM THAT I AM”) . U Moses u la iathuh ha ki khun Israel “U Nga Long u la phah ia nga ha phi” (Exod. 3:14).
4. (a) “Phin ia long kiba janai kumba u Kpa jong phi uba ha bneng u long uba janai” (Math.5:48).
Ban long kiba janai kum u Kpa jong ngi uba ha bneng ka long ka thong bakut jong ka jingim jong ngi. Lada, dei tang ha bneng, ba ngi dei ban poi ha ka jingdap pura jong ka jingjanai bad kata ka jingdonkam jong ngi ban nang long kiba janai shuh shuh kan sangeh noh, ngim donkam mynta ban ialeh ban poi sha ka jingjanai. (Kumba bun ki ong uei uba lah ban long janai ha ka pyrthei hynrei tang ha bneng). Naba ym don kano kano ka rynsan jong ka jingsangeh ka jingsan jong ngi ka ban long ka jingsahkut bad jingpynjot ia ngi. Lymda kumta ngin ym san sha ka jingjanai. Hynrei ngi dei ban nang roi nang san bad ban don ka jingkyrmen ban nang san sha ka. Khadduh ngin sa kylla long kiba janai kum u Kpa jong ngi uba ha bneng. Hadien kata, ngim donkam shuh ia ka jingkwah ban tur shuh shuh shakhmat namarba ngi la poi sha kata ka thong. Hynrei ka jingieit, ka tynrai jong ka jinglong jong ngi, ka jingim jong ka jingim jong ngi, kan iai sah junom.
